Czym jest nastrój?
Kiedy ktoś zadaje nam pytanie: Jak się czujemy? To nasza odpowiedź (dobrze, źle, nijako…) odnosi się wprost do nastroju, jaki w danym momencie odczuwamy.
Zatem nastrój to pewne doświadczenie afektywne, informujące nas o atmosferze panującej w naszym wewnętrznym świecie (znośna? swobodna? mobilizująca?).
Nastrój nie jest tym samym, co emocje. Emocje są również stanami afektywnymi, ale są bardziej ukierunkowane, są reakcją na konkretny bodziec.
Nastrój można określić różnymi odcieniami przyjemności – nieprzyjemności, wyrażającymi nasilenie tonu hedonistycznego. Nastrój odczuwamy jako pewne pobudzenie napięciowe – od relaksacji do napięcia oraz pobudzenie energetyczne mieszczące się między energią a zmęczeniem.
Przykładowo mogę być w nastroju przyjemnym, zrelaksowanym i być nieco zmęczona po jakimś wysiłku fizycznym. Innym razem mogę odczuwać nastrój przyjemny i jednocześnie być napięta, ale tryskająca energią tuż przed wygłoszeniem wykładu na konferencji.
Regulacja nastroju
Regulacja nastroju jest jednym z najważniejszych działań służących utrzymaniu równowagi wewnętrznej. Jest równie istotna jak regulacja emocji, radzenie sobie ze stresem i mechanizmy obrony ego. Zależy nam na modulowaniu swojego nastroju lub podtrzymaniu go. Ciekawe jest to, że nie wszyscy dążą do jego poprawy.
Narzędzia, jakimi posługujemy się do zarządzania nastrojem to konkretne i widoczne dla innych zachowania oraz działania podejmowane w umyśle. Ludzie różnią się między sobą 1) umiejętnościami wpływania na swój nastrój, 2) samą motywacją do podejmowania w ogóle takiego wysiłku oraz 3) stosowanymi strategiami.
Złe nastrojenie
Według Larsena (teoretyka i badacza nastroju) zdrowie psychiczne zależy od umiejętności wychodzenia z negatywnych stanów afektywnych. Szacuje się, że około 20% dorosłych oraz 50% dzieci i młodzieży cierpi na objawy związane z pogorszeniem samopoczucia emocjonalnego.
Osoby z depresyjnym nastrojem ogólnie odczuwają mało przyjemności i energii. Osoby, które często doświadczają lęku, są w stanie odczuwać przyjemność, ale często mają w sobie dużo napięcia i są pozbawione energii. Magdalena Nowicka w swoich badaniach wskazała na różne taktyki obniżania nastroju: depresja wiąże się z pogłębianiem stanu negatywnego, natomiast lęk z obniżaniem stanu pozytywnego.
Te taktyki stosujemy automatycznie i nieświadomie, nie zastanawiając się nad nimi. Natomiast warto przyjrzeć się im, by oszacować, które są pomocne, a które wręcz szkodliwe.
Kojarzę to z pływaniem. Kiedyś sama nauczyłam się pływać. Wprawdzie pływałam, utrzymywałam się na wodzie, ale bardzo się przy tym męczyłam, bo nie umiałam żadnego konkretnego stylu. Zdecydowałam się iść na lekcje doskonalenie pływania, żeby zmienić pewne automatyzmy. Teraz pływam trzema stylami, czerpię z tego znacznie więcej przyjemności.
Style modulowania nastroju
Można wskazać trzy główne style: ruminacyjny, dystrakcyjny, refleksyjny.
Pierwszy z nich można określić, jako ciągłe „przeżuwanie” złego samopoczucia, skupianie się na nim, doszukiwaniu się kolejnych powodów do przeżywania swojego nieszczęścia. Takim zachowaniom towarzyszy też katastroficzny sposób myślenia oraz nadmierne obwinianie się o wszystko. Ruminacja to nie to samo co autorefleksja.
Kolejny styl wiąże się z odwracaniem uwagi od nastroju, zajęcia się czymś innym. Niezwykle ważne jest, aby dysponować sprawdzonymi zachowaniami uspokajającymi. Spektrum tych zachowań jest bardzo duże: czytanie, oglądanie, ćwiczenie, spacerowanie… Przy czym ważne, aby z rozwagą stosować zachowania, które mają charakter uzależniający: picie, granie, objadanie się…
Styl refleksyjny polega na konfrontacji ze swoim nastrojem, czyli na zbadaniu go, określeniu jego parametrów i akceptacji z nastawieniem, że jest to stan przejściowy. Kiedy negatywne samopoczucie nie jest bardzo nasilone, nie musi wymagać żadnej szczególnej interwencji, gdyż nie zakłóca codzienności. Pewna tolerancja na mniej znośne nastroje jest również potrzebna, gdyż nie zawsze jest czas i przestrzeń na podejmowanie działań uspokajających.
Własne nastrojenie
- Jaki nastrój masz w tej chwili?
- Czy to jest dla Ciebie ważne, by zarządzać swoim nastrojem?
- Czy masz skuteczne narzędzia, żeby wpływać na swoje samopoczucie?
- Co zwykle robisz, kiedy chcesz zmienić swój nastrój?
Bibliografia:
- Marszał-Wiśniewska Magdalena, Nowicka Magdalena, Po nitce do kłębka. Specyfika zaburzeń regulacji emocjonalnej w różnych formach psychopatologii, wykład na konferencji Regulacja emocji – wehikuł zmiany w psychoterapii, 13-15.04.2018.
- Nowicka Magdalena, Regulacja nastroju w lęku i depresji. Doniesienie z badań, w: Studia Psychologiczne, t.50 (2012), s. 43-60.
